کریم امینی: «فسیل» هرگز سیاسی نیست اما به حقیقت زمان خود نزدیک است/ سرنوشت سالن‌های خالی را مردم تعیین می‌کنند/ روشن نگه داشتن چراغ سینماها برایم یک دستاورد ارزنده است/ فیلم جدیدم با بازی پژمان جمشیدی خرداد به سینما می‌آید
خبرگزاری میزان - سینما بدون کسب درآمد دیگر صنعت نیست و نباید از آن انتظار در آمد داشت، اما به واقع سینمای امروز یک صنعت است و بدون درآمدزایی و اقبال مردم رو به نابودی خواهد رفت. سینمای ایران یک سینمای ورشکسته است که همیشه با حمایت دولت‌ها در مسیر بوده و راه خود را پیش رفته است، البته در همه جای دنیا سینمای هنری و ایدئولوژیک مورد حمایت دولت‌ها بوده و هست اما سینمای تجاری همیشه بار درآمدی بخش هنری و ایدئولوژیک را به دوش کشیده و مخاطب و درآمد را با خود همراه کرده است. این روزها سینمای ایران به سوی یک رکوردشکنی تازه در حال حرکت است؛ «فسیل» با کارگردان جوان خود توانسته در کمتر از یک ماه به فروش 60 میلیاردی برسد، حال باید دید این فیلم می‌تواند اولین فیلم 100میلیاردی سینمای ایران شود یا نه! و چند هفته زمان لازم است تا این اتفاق رخ دهد؟ با کارگردان این فیلم سینمایی در خبرگزاری میزان گفت‌وگوی مفصلی داشتیم که می‌خوانید.
فیلم «فسیل» در پرده اول به مقطعی از تاریخ ایران می‌پردازد که شاید تا به حال کمتر به آن پرداخته شده و یا نگاه طنزی به آن دوران نشده است. این فیلم نه نگاه تخریبی صرف بلکه یک نگاه درست به دوران پهلوی داشته و توانسته باعث همذات‌پنداری مخاطب با مردمان آن دوران شود. این نگاه از زیست شما نیست، پس چگونه به این مقطع از تاریخ آن هم به صورت طنز پرداختید؟
اگر کسی بخواهد اثری ارزشمند ارائه کند باید با تحقیق و پژوهش مسیر را آغاز کند، بدین ترتیب ما هم برای ساخت فیلم «فسیل» با حمزه صالحی و ابراهیم عامریان همراه با بهرام افشاری شروع به نگارش کردیم و به موازات آن تحقیق و پژوهش را پیش گرفتیم. مضمون فیلم در مورد یک نوازنده موسیقی و خانواده اوست که به دهه ۵۰ اشاره دارد.
در ابتدا باید تاکید کرد که فیلم «فسیل» هرگز سیاسی نیست، اما چون زمان داستان به گذشته و قبل از انقلاب بازمی‌گردد، باید گفت کمی متفاوت است. انقلاب اسلامی نقطه عطف تاریخی بوده و شبیه هیچ انقلابی در هیچ کشور دیگری هم نبوده و در روند شکل‌گیری آن نیز اتفاق بزرگی رخ داده است؛ به همین دلیل به لحاظ تاریخی تاثیر ویژه‌ای بر کشور ما داشت که در ادامه شاهد تغییرات فرهنگی، سیاسی، سینمایی و موسیقی در همه عرصه‌ها بودیم.
فیلم «فسیل» قصد دارد بخشی از تاریخ دهه ۵۰ را از بُعدی خاص و در قالب کمدی برای مخاطب مطرح کند و چون هدف تولید یک اثر نمایشی در مورد موسیقی در آن زمان است، سعی شده تا ابعاد و فضا را در این فیلم به خوبی بازسازی کنیم و در قالب چهارچوب‌های مشخص‌شده برای فیلمسازی حرکت کنیم. از آنجا که قرار است مخاطب خود را در حال و هوای آن روز ببیند، تمهیداتی در نظر گرفته شده و چون بر اساس تحقیق و پژوهش بوده، به نظر می‌رسد فیلم دهه ۵۰ است.
در فیلم اولتان با استفاده از جواد یساری به موسیقی کوچه‌بازاری که مردم با آن ارتباط خوبی برقرار می‌کردند، اشاره داشتید، در این فیلم هم در چند مقطع اسی (بهرام افشاری) به این موضوع اشاره دارد. فیلم «فسیل» هم برای همه اقشار مردم ساخته شده است. این اشارات به مردمی بودن و مخاطب عام چقدر در بازخوردهای مثبت مردم نسبت به فیلم موثر بوده است؟ آیا خودتان هم جزو طرفداران هنر مردمی و به اصطلاح کوچه‌بازاری هستید؟
فیلم اولی که ساختم یک فیلم کمدی بود و با آهنگ جواد یساری همراه بود و از آنجایی که نسل قبل از ما عموماً به فیلم‌های عاشقانه نگاهی ویژه داشتند، استفاده از این نوع آهنگ‌های مرسوم برای فیلم «دشمن زن» ضروری بود، اگرچه این نوع موسیقی به نوعی موسیقی کوچه‌بازاری محسوب می‌شود، اما چون از دل مردم برمی‌خواست طرفداران خاص خود را داشت.
در فیلم اولم قصه با زبان عامیانه و با موسیقی همان دوره بیان شده و مورد استقبال قرار گرفت، به همین دلیل رگه‌های روشنفکری در آن دیده نمی‌شود. داستان فیلم «فسیل» روایتی از زندگی مردم در دوران قبل و بعد از انقلاب است و موسیقی هم در کنار فیلم پیش می‌رود. کاراکتر اصلی فیلم شخصیتی را به نمایش می‌گذارد که در حوزه موسیقی فعالیت می‌کند و با حضور در برنامه «رنگارنگ» در اواسط دهه ۵۰ به روایت قصه این شخصیت پرداخته می‌شود. او اهداف و آرزوهای خاصی را دنبال می‌کند اما همه چیز بر خلاف میلش رقم می‌خورد. نگاه به موسیقی در این فیلم بسیار جالب است و امیر توسل آهنگساز درجه یک و بنام ما توانسته بسیار زیبا از پس این اتفاق برآید. او قرار است یک موزیسین آن هم در دوران قبل از انقلاب را نشان دهد و این مهم است که جنس موسیقی از آن دهه‌ها منعکس شود. برای این مهم نیاز به تحقیق و پژوهش فراوان بود، حتی ملودی‌ها نیز باید مرتبط با همان تاریخ ساخته می‌شد و این کاری بسیار سخت بود. هم اکنون جنس موسیقی تغییر کرده، حتی موسیقی سنتی ما نیز تحت تاثیر قرار گرفته است. در مجموع ساخت فیلم «فسیل» را دوست داشتم و تجربه ساخت آن برایم جالب بود.
در فیلم دومم «گربه سیاه» مضمون اجتماعی در دستور کارم قرار گرفت، اما جنس موسیقی به کار گرفته شده در این اثر موسیقی رپ و زیرزمینی بود. موسیقی رپ همان موسیقی اعتراضی است و اینجا باز هم کاراکتر اصلی یک موزیسین متبحر بود. او موسیقی زیرزمینی را پیش گرفته و در بیان یک قصه اجتماعی پیش می‌رود.
در خلال قصه و شاید به نوعی در پایان‌بندی «فسیل» با اشاره مستقیم به گروهک منافقین پرداختید. چقدر درباره این گروهک شناخت داشتید؟ در یک سکانس بازیگر نقش اصلی به آن‌ها معترض می‌شود که چرا شما همیشه در حال مبارزه هستید؟ این دیالوگ ساخته خود شماست یا بداهه گفته شده است؟ چون یکی از ایرادهایی که به این گروهک وارد می‌شود این است که سازگاری با هیچ حکومتی ندارد.
پرداختن به گروهک منافقین در مسیر قصه و فیلم است. قبل از انقلاب هر کدام از کاراکترهای حاضر در فیلم سینمایی «فسیل» نگاه و اعتقاد خاصی داشتند که بعد از انقلاب از آنجا که سیاست‌ها تغییر کرد و آدم‌ها نیز متحول شدند، اعتقاداتشان را که زمانی در پس ذهنشان بود، علنی به نمایش گذاشتند.
این فیلم در مورد گروهک منافقین نیست و در فیلم هم همان دیالوگی که حمزه صالحی نوشته بود، توسط بهرام افشاری بیان شد. اگرچه حساسیت‌های زیادی در مورد این سکانس وجود دارد، اما چون بر اساس چارچوب‌ها حرکت کردیم روایت را با تکیه به شاخص‌های واقعیت در نظر گرفتیم و آن را اجرا کردیم تا به دل مخاطب بنشیند. وقتی چیزی برای مخاطب قابل لمس نباشد، تاثیر نخواهد داشت. به همین دلیل تمام تلاش ما این بود که بر اساس نگاه به واقعیت مردم آن زمان، به تولید اثر بپردازیم و دیالوگی را که قابل باور بود، به کار ببریم.
آیا در زمان ساخت فیلم به این حجم از استقبال فکر می‌کردید؟ دلیل این استقبال در اوضاعی که برخی فیلم‌ها در سالن‌های خالی اکران می‌شوند، چیست؟ چه داده‌ای برای مردم داشته که تا این حد از فیلم استقبال کرده‌اند؟
ابراهیم عامریان تهیه‌کننده فیلم «فسیل» فردی است که مخاطب را به خوبی می‌شناسد، از سوی دیگر من می‌دانستم که «فسیل» فیلمی جذاب و سرگرم‌کننده خواهد بود که در عین حال به حقیقت زمان خود نزدیک است. در صحبت‌های انجام‌شده، ابراهیم عامریان معتقد بود که باید چارچوب‌های صنعت سینما حتما در نظر گرفته شود و قصه با توجه به آن پیش برود. مولفه‌های فروش نیز نکته‌ای دیگر بود که در ساخت فیلم «فسیل» در نظر گرفته شد تا فیلمی سالم تولید شود و فروش خوبی هم داشته باشد، بدین ترتیب تماشاگر خاص و عام هر دو در کنار هم از آن لذت خواهند برد.
با توجه به اوضاع اقتصادی، مردم در سال‌های اخیر مشکلات معیشتی زیادی دارند، اما معتقدم باید از آنان تشکر کرد، زیرا خرید بلیت سینما در اثر فشار اقتصادی از سبد خرید مردم خارج شده و اگر دیده می‌شود که سالن‌های نمایش برای برخی از فیلم‌ها پر می‌شود، باید باور کرد که مردم همچنان حامی سینما هستند.
باید توجه داشت که در حقیقت مردم تعیین‌کننده کیفیت فیلم‌ها هستند، حتی به جرات می‌توان گفت سرنوشت سالن‌های خالی را مردم تعیین می‌کنند، مردم انتخاب می‌کنند و ترجیح می‌دهند که بروند یک فیلم را ببینند. بسیار دیده شده که افراد به سالن سینما می‌روند، اما چند دقیقه بعد سالن را ترک می‌کنند و در سانس‌های بعدی، دیگر فیلم مورد توجه قرار نمی‌گیرد. مردم تصمیم می‌گیرند فیلم خوب را با تبلیغات دهان به دهان مطرح کنند و این لطف مردم نسبت به فیلم است، اگرچه مشکلات معیشتی اجازه نمی‌دهد که آنان بیش از این به حوزه فرهنگ توجه داشته باشند.
«فسیل» اگر اتفاق خاصی رخ ندهد اولین فیلم ۱۰۰ میلیاردی ایران لقب خواهد گرفت؛ این رکوردشکنی در مخاطب و فروش چقدر برای شما جذاب است؟
برای هر کارگردانی جذاب است که فیلمش دیده شود و مورد استقبال قرار بگیرد. رفتن مردم به سینما و همچنین روشن نگه داشتن چراغ سینماها برای من یک دستاورد ارزنده است و هر کس این مشعل را در دست داشته باشد، هدفش قابل احترام است. نکته قابل تامل دیگر اینکه اگر فیلمی فروش بسیار دارد، دلیل بر این نیست که سینما همچنان رونق دارد. در عین حال ساخت فیلم کمدی به تنهایی نمی‌تواند مردم را به سینما بکشاند، باید فیلمی تولید کرد که ارزشمند باشد، زیرا مردم لایق احترام‌اند. اگر فیلمی ساخته می‌شود، باید مولفه‌هایی را با خود داشته باشد که سلیقه مردم در آن دیده شود. در سینمای تجاری نیز باید عناصر را مد نظر قرار داد. سلیقه مردم بالا رفته و باید به این افزایش سلیقه احترام گذاشت و آن را مدنظر قرار داد تا عاملی برای رشد صنعت سینما شود.
در دوران کرونا فیلم «گربه سیاه» را اکران کردید که نسبتا فروش خوبی هم داشت. کرونا تا چه حد به صنعت سینما و هنرمندان فعال دراین عرصه آسیب زد؟
فیلم «گربه سیاه» در دوران کرونا روی پرده رفت که البته با توجه به شرایط آن روزها فروش قابل قبولی داشت. کرونا و حاشیه‌های آن آسیب بزرگی برای عرصه فرهنگ و هنر بود، زیرا برخلاف بسیاری از شغل‌ها که درآمد ثابت دارد، خیلی از فعالان سینما به کمک کارهای قراردادی امرار معاش می‌کنند. شیوع کرونا بسیاری از افراد و اشتغال‌ها را نابود کرد. مردم امروز به خوبی می‌دانند که اهالی سینما و پشت صحنه حقوقشان ثابت نیست و دستمزد آن‌ها نیز به روز است و نمی‌توانند برای مدتی طولانی کار نکنند. در عین حال فعالان سینما هم یک زندگی نرمال همانند کارمندان را طی می‌کنند. در این میان هم هستند سرمایه‌گذارانی که قراردادهایی را می‌بندند، اما بعد از مدتی جا می‌زنند و برخی از هنرمندان متضرر می‌شوند.
فیلم اول شما به نوعی الگوبرداری از فیلم «مهمان» بود که در سال‌های قبل از انقلاب ساخته شده بود. در مورد فیلم «فسیل» هم برخی مخاطبان و منتقدان معتقدند که تا حدی به فیلم «نهنگ عنبر» نزدیک است. به عنوان کارگردان قبول دارید که از این فیلم‌ها ایده‌برداری کرده‌اید؟
در فیلم «دشمن زن» حسین فرح بخش ایده‌ای را به من ارائه کرد و ما اقتباسی از آن را برداشت کردیم این به معنای کپی کردن از فیلم دیگری نیست. صحبت‌هایی در مورد فیلمنامه انجام شد و چکش‌کاری فراوانی را پشت سر گذاشت و در عین حال هیچ گونه اقتباسی از فیلم‌های دهه ۵۰ نیست. درباره فیلم «فسیل» هم باید بگویم که همه فیلم‌های آن دهه قابل احترامند، اما هیچ یک از این فیلم‌ها به طور کامل دستاویزی برای تولید فیلمنامه «فسیل» نبود و برای ساخت این فیلمنامه از موقیعیت‌های نوستالژیک در فیلم‌های گذشته استفاده نشده است. فیلم «فسیل» شخصیت‌محور است و بزرگنمایی ندارد، اگر شباهت‌هایی هم با دیگر فیلم‌های راوی این دهه از تاریخ معاصر دارد به لحاظ موقعیت بسیار طبیعی است. فیلم‌هایی که روایتگر دوره و دهه‌های ۵۰ و ۶۰ هستند، تقریبا یک موضوع را روایت می‌کنند. سال‌ها بعد هم اگر در مورد سال ۱۴۰۰ فیلمی بسازند قطعاً تاثیر قیمت دلار و مشکلات این روزها خواهد بود. با این همه تلاش کردیم در «فسیل» شباهت به فیلم‌های چند سال اخیر و یا دهه ۵۰ وجود نداشته باشد.
کریم امینی قبل از رکورد فروش با کارگردان پرفروش چه تفاوتی خواهد داشت؟ قطعا از این پس پیشنهادات و اسپانسرهای بیشتری به سراغتان خواهند آمد، آیا به تکرار خواهید افتاد و فقط برای فروش فیلم خواهید ساخت؟
رنج فیلمسازی برای من و هم دوره‌های من بسیار زیاد بود. تلاش ما برای فراهم کردن سرمایه ساخت فیلم قابل توجه بود، من هیچگاه دوران دستیاری خود در سینما را فراموش نخواهم کرد. من در گذشته هم فیلم پرفروش ساخته‌ام اما هیچگاه از جایی که آمده‌ام و جایگاهی که امروز به لطف دیده شدن فیلمم توسط مردم دارم، غره نخواهم شد. در سینمای ایران اینگونه است که اگر اتفاقات خوبی برای کارگردان بیفتد و فیلم‌های او خوب دیده شود و مورد استقبال قرار گیرد، در ساخت فیلم‌های بعدی کار راحتتری را برای پیدا کردن سرمایه خواهد داشت، اما ساخت فیلم پرفروش و فیلمی که مورد استقبال مخاطب قرار بگیرد، بسیار سخت و دشوار است. اگر امروز «فسیل» در گیشه موفق شده، نتیجه لطف خدا و گروه همراه و خاک‌خوری خود من در پشت صحنه سینما بوده است. امیدوارم که بتوانم در ادامه با ساخت فیلم‌های خوب و پرمخاطب هم به چرخه اقتصادی سینما کمک کنم و هم به مخاطب سینما احترام گذاشته باشم.
کارگردان یا بازیگری که فیلم بفروش می‌سازد یا بازی می‌کند قطعا مسیر درستی را طی کرده و نمی‌توان او را سرزنش کرد. چرا باید در مورد آن‌ها افکار اشتباهی داشت؟ فیلمسازان هنری و روشنفکر بر این باور هستند که ساخت فیلم تجاری که پرفروش باشد، به سینما صدمه می‌زند، اما ساخت فیلم کمدی که فروش خوب دارد، باعث بی‌ارزش شدن هیچ اثر هنری نخواهد شد.
اینکه من امروز به عنوان یک کارگردان نمی‌توانم فیلم اجتماعی مورد علاقه‌ام را بسازم، به دلیل نبود شرایط مناسب در جامعه است. نکته دیگری که باید یادآوری کنم این است که چنانچه کسی توان و پتانسیل ساخت فیلم تجاری را دارد باید در جهت آن حرکت کند، زیرا این نوع از آثار در یک بازه زمانی مشخص فواید بسیاری را برای فعالان و عوامل فیلم‌ها و سینما دارد و چرخه اقتصادی صنعت سینما را به حرکت وامی‌دارد.
فیلم آینده شما باز هم در همین فضاست یا فضایی جدید را امتحان خواهید کرد؟
فیلم «فسیل» دو سال قبل و در شرایط شیوع کرونا ساخته شد و به همین علت هم تاکنون اکران نشده بود، البته یک فیلم دیگر هم با بازی پژمان جمشیدی ساخته‌ام که امیدوارم در خرداد ماه به اکران برسد و امیدوارم آن فیلم هم بازخورد خوبی از طرف مخاطبان داشته باشد. همانطور که قبلا هم گفتم من هم علاقه دارم که در فضای اجتماعی فیلم بسازم، اما به عنوان کارگردان هرگز به خود اجازه نمی‌دهم سرمایه یک فیلم را برای اثری که فقط خودم آن را دوست دارم، هدر بدهم.
شما سابقه بازیگری هم دارید، آیا حضور در این حوزه از سینما را نیز ادامه خواهید داد؟
من بازیگری را بسیار دوست دارم، اما دو مقوله کارگردانی و بازیگری از هم کاملاً جدا هستند، اگرچه من بیشتر در حوزه کارگردانی فعالیت می‌کنم، اما بازیگری را نیز دوست دارم. به عنوان بازیگر هم در هر نقشی که حضور داشتم تلاش کردم تا تمام توانم را به کار گیرم. اگر پیشنهاد خوبی در حوزه بازیگری به من ارائه شود، قطعا آن را می‌پذیرم.
در آخر دوست دارم این نکته را یادآوری کنم که سینما یک عنصر مفید در فرهنگ ما محسوب می‌شود. به سینما نباید تنها از این منظر نگاه کرد که یک صنعت سرگرم‌کننده است، اما در سینمای نیمه جان ما باید تلاش کرد تا ابتدا زمینه برای کشاندن مردم به سینما فراهم شود، سپس در کنار آن سایر شاخص‌های اساسی نیز رشد کند، کما اینکه تا مدتی پیش با سوژه‌های اجتماعی فاصله داشتیم، اما اکنون رشد خوبی کرده‌ایم و هم اکنون فیلم‌های اجتماعی را که فروش خوب دارند، شاهد هستیم و این نشان می‌دهد مولفه‌ها عموما از مردم گرفته شده است. باید این نکته را نیز مد نظر داشته باشیم که اگر یک آسیب اجتماعی را نشان می‌دهیم، باید از دل مردم و دغدغه آنان باشد و مردم دوستش داشته باشند نه اینکه فیلمی برای دل خودمان باشد و سرمایه را به باد داده باشیم.
شما هر فیلمی را که در تاریخ سینما می‌بینید بخشی از جامعه و دغدغه‌های مردم را به نمایش گذاشته است. وقتی از فیلم «قیصر» یا «گنج قارون» سخن به میان می‌آید، دیده می‌شود که حتی برای به نمایش گذاشتن این فیلم‌ها که مورد استقبال واقع شده بودند، در برخی نقاط اقدام به ساخت سینما کردند تا در ادامه شرایط را برای اکران فیلم فراهم کنند. ما نمی‌توانیم این نکات را فاکتور بگیریم، در عین حال نباید فراموش کنیم که یکی از عناصر اصلی سینما مردم هستند. امیدوارم که مردم حمایت کنند و سلیقه آنان همواره در نظر گرفته شود.
در پایان امیدوارم یک فکر و تمهیدی برای معیشت مردم اندیشیده شود. ما در کشوری زندگی می‌کنیم که دارای فرهنگی غنی است و با کشورهای تازه به وجود آمده، فرق داریم، بنابراین می‌توانیم از این فرهنگ در جهت تولید اثر استفاده کنیم و دنیا را نیز تحت تاثیر آن قرار دهیم.
انتهای پیام/
